Farklı Bakış Açılarıyla Tümevarımsal Mantık

Günlük yaşamda "herkes yapıyor ben de yaparım" anlayışı üzerinde temellenen, bilim insanlarının doğa araştırması veya doğa bilimlerinin vazgeçilmez akıl yürütme yöntemi tümevarımdır. Her ne kadar olası bilgiyi salık vermesine rağmen, insanın sınırlı aklı doğa karşısında ancak olasılık mantığını kullanabilmektedir. İşte tümevarımın problem olmasının altında yatan sebep, bu olasılığıdır. Öncüllerin sonucu garantilemediği bir akıl yürütme olarak tümevarımın farklı şekillerde ele alınmasının önünü açan yine onun olası oluşudur.

Her ne kadar Aristoteles mantığın kurucusu ise de, tümevarımı bir mantık olarak kurma girişimi, F. Bacon ile başlamıştır. Ona göre olayların özü ve formu ancak tümevarım sayesinde kavranabilir. Bu manada o tümevarımı, Aristoteles'in aksine bir kıyas biçimi olarak değil, dış dünyanın anlaşılmasında bilimsel bir yöntem olarak incelemiş ve buna eşdeğer şekilde mantığı da, bir yöntem bilimi olarak düşünmüştür. Sonraki süreçte bu düşünce, doğayı kavramanın bir yolu olarak nedensellik ölçütü kabul edilmesiyle had safhaya çıkmıştır. Böylece tümevarımsal mantık, akıl yürütmesel şeklinde, bilimsel yöntem olarak ve nedensellik bağlamında tümevarım olmak üzere çeşitli anlayışlarda değerlendirilmiştir. Mill, Hume, Russell, Reichenbach gibi filozoflarla bugünkü olasılık mantığı düşüncesinin temeli sağlamlaştırılmıştır. Nihayetinde burada bir gerçek var ki tümevarımsal mantık, olasılık mantığı olarak ve hatta bir alışkanlık olarak görülmüş olsa da, hiç bir vakit kendisinden vazgeçilemeyen bir akıl yürütme türü olmuştur.