Yaşama Estetiği Bağlamında Nâbî Dîvânında Kanaat Kavram

Etik ve estetik değerler genellikle bir bütün olarak kabul edilmiş, bu bütünlüğün temelinde insan ruhunun ve varlığının olduğu görülmüştür. Güzeli ve iyiyi talep eden insan, mutluluk adını verdiği nihai ereğe ulaşmak için yaptığı tercihlerle yaşamında etik ve estetik değerler ortaya koymuştur. Geçmişe nazaran günümüzde etkisi daha yoğun hissedilen değişen dünya algısı ve tutkusuyla yapılan tercihler yaşamın parçası olan bireyi, toplumu ve çevreyi olumsuz etkilemiş, bu sebeple etik ve estetik bilincin gelişim katetmesi gerektiği görülmüştür. Her bir inanç sisteminin ve düşüncenin temelini oluşturan kanaat kavramı da bu noktada dikkat çeken hususlardan biri olmuştur. Yazılı edebiyatın ilk örneklerinden itibaren yaşamın estetik bir hâl alması için meydana gelen hikmetli söz söyleme geleneği günümüze kadar devamlılığını sürdürmüştür. Klâsik Türk edebiyatında ise 17. yüzyılın ikinci yarısında yaşamış olan Nâbî, hikemî şiirin en başarılı örneklerini vererek kendisinden sonra hikemî bir ekolün oluşmasına katkı sağlamıştır. Tarihten iktisada, psikolojiden sosyoloji ve felsefeye kadar disiplinler arası çalışma alanı sunarak bir belge niteliği taşıyan Nâbî Dîvânı insanın yaşama yolunda güzeli ve iyiyi bulmasına katkıda bulunmuştur. Şair, döneminde gözlemlediği para tutkusunu ve bu tutkudan meydana gelen olumsuzlukları kanaat kavramı yardımıyla fayda alanına yöneltmeye çalışmıştır. Nâbî Dîvânı üzerinde yapılacak olan çalışmaya başlarken kanaat kavramının anlam çerçevesi çizilmiş ve kanaatin kavram alanı içinde yer alan unsurlar tasnif edilmiştir. Tasnif edilen unsurların Dîvân’da yer aldığı nazım birimleri (beyit/bentler) tespit edilmiştir. Şairin kanaate dair düşüncelerini en iyi yansıttığı ve estetik değeri yüksek olduğu düşünülen nazım birimleri içerik analizi ve geleneksel şerh yöntemiyle incelenerek Nâbî Dîvânı’nın kanaat bağlamında psikolojik, sosyolojik ve ekolojik fayda alanı değerlendirilmiştir.